Ý kiến trái chiều về nghệ thuật hoàn thiện thủ công trong chế tác đồng hồ
Ý kiến trái chiều về nghệ thuật hoàn thiện thủ công trong chế tác đồng hồ bởi có một số bộ phận người sử dụng, họ chỉ quan tâm tới tính năng có trên chiếc đồng hồ. Một số bộ phận người sử dụng họ lại quan tâm tới những chi tiết nhỏ có trên chiếc đồng hồ đó, như những hoa văn được chạm khắc thế nào, sự hoàn thiện có tốt không… Vậy hãy cùng chúng tôi tìm hiểu về vấn đề này ngay bây giờ.
Nghệ thuật hoàn thiện thủ công là gì?
“Lý giải một cách nghiêm túc thì hoàn thiện thủ công là nghệ thuật tạo hình, vát cạnh, đánh bóng, làm sần bề mặt và đưa các hoa văn chạm khắc vào các thành phần của đồng hồ chỉ với dụng cụ cầm tay. Song, điều gì khiến công đoạn này được quan tâm đến như vậy?
Tôi phải thú nhận rằng khi tôi bắt đầu biết mua đồng hồ, toàn bộ khái niệm “hoàn thiện” thực sự mới lạ đối với tôi.
Cũng như nhiều người, tôi bắt đầu đam mê đồng hồ từ những chiếc Jaeger- LeCoultre, một thương hiệu có giá phải chăng, vốn được biết đến với tư cách nhà sản xuất bộ máy. Còn bây giờ thì “tiền nào của nấy”, nhưng không phải lúc nào số tiền đó cũng dành cho việc hoàn thiện những bộ máy tinh xảo, ít nhất là trên những mẫu giá rẻ.
Thời đó, tôi chỉ quan tâm đến chức năng của đồng hồ; còn khi nói đến tính thẩm mỹ, câu hỏi tôi luôn đặt ra chỉ là “Tôi có thích vẻ ngoài của đồng hồ này không ?”.
Và phải mãi sau này tôi mới mua được một chiếc đồng hồ sở hữu nắp đáy hở, hiển thị bộ máy bên trong, nên trước đó tôi cũng không thể chiêm ngưỡng được bộ máy mỗi khi tôi muốn. Tôi còn chẳng có cái kính lúp nào! Đôi lúc, dường như tôi đã quen với việc đó.
Tranh cãi về nghệ thuật hoàn thiện thủ công quan trọng và không quan trọng
Ý kiến hoàn thiện thủ công không quan trọng
Hoàn thiện thủ công quá rườm rà và không ảnh hưởng nhiều tới hiệu năng của đồng hồ. Nếu thực hiện không chính xác, chẳng hạn khi răng của bánh răng được đánh bóng quá mức, nó thực sự có thể ảnh hưởng hoạt động của đồng hồ.
Rất nhiều chiếc đồng hồ tốt, thậm chí tuyệt vời như Rolex hay Omega đều được biết đến với việc đếm giờ hoàn hảo, đều ưu tiên tính năng và kiểu dáng công nghiệp.
Kỹ thuật hoàn thiện bằng máy thường là rất tốt, đến mức chúng được coi là quá đủ , kể cả đối với những khách hàng vô cùng coi trọng giá trị về mặt thẩm mỹ cũng như bộ máy của đồng hồ.
Kể cả những nhà sưu tầm dày dặn kinh nghiệm dường như cũng không thể đánh giá một cách chính xác rằng “ hoàn thiện thủ công tinh xảo” là như thế nào?
Ý kiến cuối thật đáng để bàn luận. Xem xét đến chiếc máy mài, một dụng cụ gắn máy cầm tay rất nhỏ (nhìn giống một cái bàn chải điện) dùng để gọt, vát và đánh bóng các cạnh của tấm khung và cầu nối trong bộ máy đồng hồ. Nếu bạn tham quan một vài hãng sản xuất nổi tiếng về chất lượng hoàn thiện, bạn sẽ thấy nhiều thợ đồng hồ dùng máy mài chứ không phải dùng những chiếc giũa tay. Như vậy có gọi là hoàn thiện thủ công hay không ?
Tranh cãi thậm chí còn nổ ra về tính thẩm mỹ của một sản phẩm hoàn thiện thủ công nên trông như thế nào. Roger Smith – một nghệ nhân đồng hồ độc lập có phong cách hoàn thiện đặc trưng bởi những góc sắc cạnh, hình thù đơn giản và những dấu ấn rõ ràng rất dễ thấy khi được tạo ra thủ công. Giữa các nhà sưu tầm, có một sự tranh cãi lớn xoay quanh việc liệu phong cách này của Roger nên được cho là “kiểu Anh cổ điển” hay là “ thô kệch”.
Ý kiến hoàn thiện thủ công có quan trọng
Trước khi đến với những quan điểm cá nhân khác của tôi, hãy thử nhìn vào mặt còn lại của vấn đề bằng những ý kiến ca ngợi tầm quan trọng của hoàn thiện thủ công hay gặp nhất:
Nhiều kỹ thuật hoàn thiện có nền tảng kỹ nghệ rất vững vàng; ví dụ như, việc dùng hoạ tiết vân tròn và hoa văn sọc nhằm giữ những hạt bụi siêu nhỏ cùng với dầu cặn để chúng không bị dính vào các bộ phận chuyển động.
Ở mức độ cao cấp nhất thì hoàn thiện thủ công thực sự là một nghệ thuật. Sản phẩm dù được nhìn bằng mắt thường, kính lúp, hay ống kính macro đều mang đến một sự phấn khích và mãn nhãn mà những sản phẩm làm bằng máy (hay kể cả làm thủ công nhưng không quá cầu kỳ) không thể có.
Sự hoàn thiện thủ công đẹp mắt đã kết nối nghệ thuật chế tác đồng hồ hiện đại đến với những chiếc đồng hồ tốt nhất trong quá khứ. Nghệ thuật trang trí không phải là một phát minh mới và sẽ thật đáng tiếc nếu nó bị mai một theo thời gian.
Vậy thì chúng ta đi đến đâu trong cuộc tranh luận này?
Quy tắc rất đơn giản
kỹ thuật hoàn thiện và kết quả của nó phải phù hợp với chiếc đồng hồ. Điều đó nghe có vẻ khá mơ hồ, vì vậy hãy phân tích nó cụ thể hơn:
- Sản phẩm có nhất quán không? Điều này có nghĩa là có hay không cảm giác mọi thứ đưojc gắn kết với nhau thành một thể thống nhất ? Ví dụ, một chi tiết được hoàn thiện rất tốt (ví dụ như logo được chạm khắc bằng tay trên tấm khung) có thể bị lạc lõng nếu xung quanh nó là các đường cắt được tạo bởi tia laze hoặc khắc dấu – những thứ rõ ràng ở một cấp độ khác.
- Mức độ hoàn thiện của đồng hồ có phù hợp với phong cách của đồng hồ không ? Thật là vô ích nếu tốn hàng trăm tiếng chỉ để đánh bóng vát cạnh những cầu nối trên một chiếc đồng hồ công cụ hay đồng hồ lặn.
- Mức độ và kiểu hoàn thiện có liên kết rõ ràng đến cá tính và bản chất của thương hiệu không? Ví dụ với chiếc A. Lange & Söhne Lange 1, A. Lange & Sohne đã sử dụng cả kỹ thuật hoàn thiện hoàn toàn thủ công cũng như các công cụ như máy mài. Với tôi, tinh thần sản phẩm được truyền đạt rõ bởi chiếc đồng hồ vừa rất chính xác và mạnh mẽ; rất phù hợp với một thương hiệu như A. Lange & Söhne.
Trong những trường hợp khác
Hoàn thiện cho đồng hồ là một công đoạn quan trọng mà bất cứ nhãn hiệu hay nhà chế tác nào cũng đặt lên hàng đầu. Sự thành công ban đầu của Kari Voutilainen chủ yếu nhờ vào công trình hoàn thiện tuyệt vời trên các bộ máy ébauche cổ điển như bộ máy Peseux 260 trong chiếc đồng hồ Observatoire của ông.
Nhờ vào kĩ thuật bậc thầy của Philippe Dufour và ứng dụng của nghệ thuật hoàn thiện thủ công đã giúp cho chiếc đồng hồ 3 kim Simplicity của ông trở thành một trong những chiếc đồng hồ giá trị nhất thế giới. Bạn có thể nhìn thấy kĩ thuật hoàn thiện tinh xảo xuất sắc được thể hiện ở hình ảnh của bộ máy chiếc Simplicity bên dưới.
Đối với các nghệ nhân xuất sắc nhất trong lĩnh vực hoàn thiện thủ công, công việc này đòi hỏi sự tỉ mỉ và có độ khó cực kì cao. Kari đã phải thực hiện việc hoàn thiện với từng kim đồng hồ trên chiếc Voutilainen Observatoire. Thậm chí, ông phải mất cả ngày để làm việc với 1 chiếc kim, nhằm giúp chúng đạt được độ bóng và sự cân đối cần thiết trên bề mặt.
Trên cả hai chiếc đồng hồ của Kari và Philippe, có những chi tiết mới được bổ sung thêm vào bộ máy, khiến cho công đoạn hoàn thiện phải được thực hiện theo cách cổ điển, bằng những cây dũa siêu nhỏ và dụng cụ mài bằng gỗ. Bề mặt bên trong bộ máy không thể được hoàn thiện bằng các máy chuyên dụng thông thường, phần quai bắt dây đặc trưng của Philippe cũng đều là những đặc điểm dễ nhận thấy trong các sản phẩm của ông.
Một trong những thương hiệu đạt đến đẳng cấp rất cao trong cả độ phức tạp lẫn chất lượng của công đoạn hoàn thiện chính là Greubel Forsey. Ở bức hình trên, bạn có thấy cầu nối tourbillon màu đen vắt ngang qua mặt số kia không?
Tuy vậy, đồng hồ không hoàn toàn là màu đen mà đã được hoàn thiện với một kĩ thuật thường được gọi là “đánh bóng đen”: đó là quá trình liên tục đánh bóng một mảnh thép bằng tay cho đến khi bề mặt nhẵn tuyệt đối, màu sắc trở nên đen tuyền, nhìn vào sẽ tạo cảm giác như 1 tấm gương màu đen hoàn hảo.
Chiếc đồng hồ Greubel Forsey Invention Piece 1 đặc biệt này cũng là một ví dụ về khía cạnh khác: một công đoạn hoàn thiện thực sự tốt sẽ phụ thuộc vào cách thức hoàn thiện để đạt được yêu cầu như thiết kế ban đầu.
Bạn bè của tôi và cả tôi thường không đồng tình với nhau về chất lượng của công đoạn trang trí trên một chiếc đồng hồ cụ thể nào đó. Họ thường tập trung vào chất lượng kĩ thuật của công đoạn hoàn thiện (ví dụ các đường viền Geneva đều đồng nhất và dừng lại trơn tru trên cạnh của tấm khung trong bộ máy) và tôi thì thường đánh giá hiệu ứng tổng thể của kĩ thuật hoàn thiện.
Đối với tôi, mặt số của chiếc Invention Piece 1 là một ví dụ tuyệt vời cho sự hài hoà khi áp dụng thêm nhiều kĩ thuật trang trí khác nhau.
Việc tạo ra phần nền mờ của mặt số thực chất khó hơn bạn nghĩ rất nhiều, song song với việc tạo ra sự tương phản cho phần viền cọc số chỉ giờ. Lồng tourbillon 2 chiều còn có các cầu nối được đánh bóng, bánh răng và viền của bánh xe cân bằng có thể hoạt động dưới ánh sáng mà không bị phản chiếu quá mức. Các bề mặt khác trên đồng hồ cũng được chải tia hay phủ mờ đều để có thể nhìn rõ mà không quá chói lóa.
Màu sắc của kim chỉ giờ và phút hình tam giác giúp chúng trở nên nổi bật, trong khi đó kim giây màu xanh, kim chỉ năng lượng dự trữ với mặt đĩa trung tâm được đánh đen bóng hoàn toàn phù hợp với chức năng riêng của mỗi bộ phận.
Một công đoạn hoàn thiện tuyệt vời là như thế nào?
Chúng ta chỉ biết rõ khi nhìn thấy điều đó, thẩm phán của Toà án Tối cao Hoa Kỳ Potter Stewart đã nói như thế khi định nghĩa về văn hoá phẩm khiêu dâm vào năm 1963.
Đôi lúc, khi những người đam mê đồng hồ nói về một công đoạn hoàn thiện tuyệt vời, họ sử dụng thuật ngữ “glow”. Cũng như cách nhìn nhận nổi tiếng của thẩm phán Stewart, rất khó để phân định được rõ ý nghĩa của chúng. Nhưng một khi bạn đã nghiên cứu đủ nhiều, thì trình độ chế tác thủ công tuyệt vời sẽ bắt đầu gây tác động mạnh mẽ tới cả thị giác lẫn cảm xúc.
Tin vui là công đoạn hoàn thiện tốt sẽ phụ thuộc vào quan điểm cá nhân của bạn; trong khi nhiều người dường như nghĩ nhiều về các thành phần của bộ máy đồng hồ khi họ nói về độ hoàn thiện. Tuy nhiên, tôi vẫn vui vẻ bổ sung thêm những bộ phận khác như kim đồng hồ, mặt số và thậm chí cả các lớp vỏ đồng hồ – khía cạnh nổi bật trong dòng sản phẩm của Vianney Halter.
Cuối cùng, tôi nhận ra rằng câu hỏi “Tôi có thích vẻ ngoài của chiếc đồng hồ này không?” mà tôi đặt ra lúc đầu hoàn toàn không thừa chút nào, đặc biệt trong việc đánh giá chất lượng hoàn thiện. Song, cũng giống như các loại hình nghệ thuật thị giác khác, việc hiểu biết rõ hơn về kĩ thuật sẽ bổ sung kiến thức và góp phần làm thay đổi cách nhìn nhận về thẩm mỹ.
Vào những lần tới, khi bạn nhìn một chiếc đồng hồ bằng mắt thường hoặc qua kính lúp, hãy thử kiểm tra sự hài hòa cũng như đặc trưng riêng của mỗi thương hiệu được thể hiện qua các chi tiết trang trí, hoàn thiện trên sản phẩm.
Nếu bạn cảm thấy bị hấp dẫn bởi chúng, thì hãy cố gắng tìm hiểu thêm nhiều khía cạnh khác của kĩ thuật hoàn thiện thủ công. Rất có thể bạn sẽ tìm thấy được góc nhìn, ý kiến riêng của bản thân về ý nghĩa của lĩnh vực chế tác đồng hồ.”
Nguồn sưu tầm
